این موضوع، از تلفنهای بسیار آنها با مراکز نجومی و پرسشهای جالبی که میکردند، از درخواست برای تهیه عینکهای مخصوص کسوف گرفته تا سفر به مکانهای مناسبتر در ایران به راحتی قابل درک بود. هنوز شیرینی کسوف بیستم مرداد 1378 از یادمان نرفته بود که روزهای پایانی آبان فرارسید. پیشبینی شده بود که باران شهابهای اسدی، آتشبازی زیبایی راه بیندازد. بنابراین، گروههای نجومی بسیاری به دل کویرها و مناطق مناسب رصدی پناه بردند تا شاهد این بارش باشند. چند ساعتی از غروب نگذشته بود که متوجه شدیم آن شب با تمام شبهایی که برای رصد شهاب باران اسدی رفته بودیم، فرق دارد. آن شب به قدر تمام زندگیام شهاب دیدم؛ کوچک و بزرگ، خرامان و سرکش، کمنور و آذرگون، زرد، سفید و آبی، چه غوغای بینظیری!
بی گمان همین طوفانهای اسدی در سال 1833 میلادی سبب شد تا مردم تصور کنند جهان به روزهای انتهایی خود رسیده است! بخش بزرگی از اطلاعات امروز منجمان درباره بارشهای شهاب، همانند پیشبینی دقیق روز و ساعت اوج آنها، همگی مدیون توفانهای اسدی است.
اما داستان بارش اسدی به گذشتههای بسیار دورتر از قرن نوزدهم برمیگردد. رد پای این بارش از آغاز قرن دهم در تاریخ وجود داشته است. یعنی از همان هنگامی که نخستین بینندگان شهابهای اسدی از دیدن «ستارههایی» که همانند باران به سوی زمین سرازیر میشوند، حیران ماندند. در اسناد باقیمانده در قاره آسیا و اروپا، نشانههایی از این بارش وجود دارد.
در طی تمام این مدت، منجمان نیز با کنجکاوی هر چه بیشتر برای توجیه این پدیده در پی کشف دلایل محکم علمی بودند. نخستین بار در سالهای پایانی قرن هجدهم دو دانشمند از دانشگاه گتینگن تصمیم گرفتند این پدیده را از دو مکان مختلف ببینند. آنها به این نتیجه رسیدند که «ستارههای رنگی باران مانند» در ارتفاع متوسط 97 کیلومتری دیده میشود و در هر ثانیه چندین کیلومتر حرکت میکنند. بنابراین متوجه شدند که شهابها نمیتوانند از جو زمین سرچشمه بگیرند.
در دهههای آغازین قرن نوزدهم، منجمان فهمیدند که تمام شهابها گویی از یک نقطه در آسمان خارج میشوند و بعدها نام این ناحیه را کانون بارش گذاردند. تکرار طوفانهای اسدی در دورههای منظم، مشخص کرد که پدیدهای به نام بارش شهاب وجود دارد که هر سال تکرار میشود و در مورد بارش اسدی، هر 33 تا 34 سال آتشبازی چشمگیری به راه میاندازد.
در تحقیقات بعدی، معلوم شد که دنبالهدارها هر بار که به نزدیکترین فاصله از خورشید (حضیض) میرسند، مقداری از مواد خود را از دست میدهند. مقداری از این مواد، در روی مدار دنباله دار و برخی اوقات نزدیک به مدار زمین باقی میماند. هر سال، زمین با عبور از نزدیکی این توده ذرات باقیمانده، آتشبازی زیبایی را تجربه میکند.
اما رصدگران خوشاقبال سال 1345/1966، شاهد لحظات بسیار زیبایی از بارش اسدی بودند. آنها صبحگاه، اوج بارش در هر ثانیه 40 شهاب یعنی 144000 شهاب در ساعت را مشاهده کردند! شاید از همان زمان بود که به آن، مادر تمام بارشهای سال لقب دادند. بدین ترتیب، وحشت مردم از برخی طوفانهای اسدی و سایر طوفانهای دنبالهدارها، زیاد هم بی علت نیست.
بسته به میزان پراکندگی تودههای دنبالهدار و کوچک و بزرگی این ذرات، ممکن است حتی به ماهوارههای اطراف مدار زمین نیز آسیب برسانند. برای نمونه، ایستگاه فضایی بین المللی نیز در جایی قرار دارد که کمتر در معرض برخورد این ذرات سرگردان باشد. اما زمین ما هر سال، در روزهای 26 و 27 (گاهی تا دو روز پیش یا پس از آن) از نزدیکی مدار دنبالهدار «تمپل – تاتل» عبور میکند تا بارش اسدی را برای زمینیان به ارمغان آورد.
امسال نیز احتمالا طوفانهای کوچک شهابهای اسدی در روزهای 27 و 28 آبان تداعیکننده شهاببارانهای دهه 70 خواهد بود. ممکن است تا بیش از صد شهاب در ساعت بشمارید! اوج اصلی این بارش، نخستین دقایق بامداد روز 27 آبان (00:20 بامداد) خواهد بود. فقط کافی است از نور و آلودگی مزاحم شهرها دور شوید تا نظارهگر یکی از زیباترین پدیدههای آسمانی باشید.
یادتان باشد؛ امسال در نزدیکی کانون بارش (جایی در بخش داس مانند صورت فلکی اسد) زحل طوق برگردن نیز میدرخشد. اگر خوشاقبال باشید، حتما شهابهای پر نوری نیز از کنار زحل عبور خواهند کرد و اگر عکاسی کنید، برای همیشه این شهابهای نورانی در کنار زحل ثبت خواهند شد. نگران نور مزاحم ماه نیز نباشید زیرا ماه، هلال روزهای پایانی شوال را پشت سر میگذارد و نزدیک به صبح، طلوع میکند. بنابراین تمام شرایط برای رصدی عالی مهیاست...